Chapter 17: सोनाली Balbharati solutions for Marathi - Kumarbharati 10th Standard SSC Maharashtra State Board [मराठी - कुमारभारती इयत्ता १० वी]

Chapter 17: सोनाली

आकृती पूर्ण करा.

SOLUTION

लेखकाने निवडलेल्या पिलाची वैशिष्ट्ये :

(१) जन्म होऊन दोन महिने झाले होते

(२) इतर पिल्लांपेक्षा सशक्त

(३) कमी फिसकारणारे व शांत स्वभावाचे

SOLUTION

सोनाली आणि रूपाली यांची झोपण्यापूर्वीची दंगामस्ती :

(१) दोघीही बिछान्यात चक्क नाचत, कुदत.

(२) थकल्यावर झोपण्यासाठी आपापली जागा पकडत.

(३) रूपाली ‘फुल्ल' करून अंग टाकी व झोपी जाई.

(४) सोनालीला लगेच झोप येत नसे. तिला लहान मुलासारखे थोपटावे लागे. मगच ती झोपी जाई.

तुलना करा.

सोनाली	रूपाली
______	______
______	______
______	______
______	______

SOLUTION

सोनाली	रूपाली
(१) रूपालीपेक्षा ७ दिवसांनी लहान. दिसायला लहानखुरी.	(१) वयाने सोनालीपेक्षा मोठी, सुरुवातीला अंगापिंडाने सुद्धा मोठी.
(२) रूपाली गुरगुरली की सोनाली बापडी होऊन कोपऱ्यात बसे.	(२) सोनालीवर ताईगिरी करायची. सोनालीवर गुरगुरायची. तिला दमात घ्यायची.
(३) वय वाढल्यावर रूपालीच्या दुप्पट-चौपट वाढली.	(३) वय वाढल्यावर लहानखुरीच राहिली.
(४) रूपालीला सहज तोंडात उचलून धरी. पण रूपालीला तिचे दात लागत नसत.	(४) रूपालीने तरीही आपला ताईपणा सोडला नाही. गुरगुरून सोनालीला दटावीत असे.

खालील वाक्यातून दिसणारे सोनालीच्या स्वभावाचे पैलू लिहा.

सोनालीचे दात कधी रूपालीला लागले नाहीत - ______

SOLUTION

सोनालीचे दात कधी रूपालीला लागले नाहीत - सोनाली प्रेमळ होती.

रूपाली सोबत नसली तर सोनाली जाळीच्या दारावर पंजे मारी - ______

SOLUTION

रूपाली सोबत नसली तर सोनाली जाळीच्या दारावर पंजे मारी - सोनाली रुपालीवर जिवलग मैत्रिणीसारखे प्रेम करीत होती.

सोनालीने एक मोठ्ठी डरकाळी फोडली - ______

SOLUTION

सोनालीने एक मोठ्ठी डरकाळी फोडली - जेवणाच्या वेळी फसवले तर सोनालीला खूप राग येत असे.

सोनाली शांत होऊन लेखकाचे पाय चाटू लागली - ______

SOLUTION

सोनाली शांत होऊन लेखकाचे पाय चाटू लागली - झालेल्या चुकीबद्दल माफी मागण्याची सोनालीची वृत्ती होती.

मोठ्ठ्याने फिस्कारून सोनाली गृहस्थाच्या अंगावर आली - ______

SOLUTION

मोठ्ठ्याने फिस्कारून सोनाली गृहस्थाच्या अंगावर आली - आपल्या जवळच्या माणसाच्या सरंक्षणासाठी धावते.

सोनाली आळीपाळीने आमच्याकडे पाहत होती - ______

SOLUTION

सोनाली आळीपाळीने आमच्याकडे पाहत होती - आपल्या माणसांपासून आपण दूर जात आहोत, याचे सोनालीला दुःख होते.

पुढील घटना केव्हा घडल्या ते लिहा.

घटना	घटना केव्हा घडली
(अ) सोनाली अण्णांवर रागावली.	______
(आ) सोनालीने पातेल्याची चाळणी केली.	______
(इ) सोनाली गृहस्थाच्या अंगावर धावली.	______
(ई) सोनाली बिथरली, गरागरा फिरू लागली.	______

SOLUTION

घटना	केव्हा घडली?
(अ) सोनाली अण्णांवर रागावली.	(१) जेवणाचा डबा न घेताच अण्णा गच्चीत सोनालीकडे गेले, तेव्हा.
(आ) सोनालीने पातेल्याची चाळणी केली.	(२) सोनालीला दूध प्यायला दिलेले पातेले लेखक परत आणायला विसरले, तेव्हा.
(इ) सोनाली गृहस्थाच्या अंगावर धावली.	(३) त्या गृहस्थांनी दीपालीला उचलून घेतले, तेव्हा.
(ई) सोनाली बिथरली, गरागरा फिरू लागली.	(४) ती एकटीच पिंजऱ्यात अडकून पडली, तेव्हा.

सोनाली आणि रूपाली यांच्यातील मैत्री दर्शवणाऱ्या त्यांच्या दोन सवयी लिहा.

____________

SOLUTION

सोनाली आणि रूपाली यांच्यातील मैत्री दर्शवणाऱ्या त्यांच्या दोन सवयी

(१) सोनाली व रूपाली एकत्र फिरत, एकत्र झोपत.

(२) एकत्र जेवण घेत.

खालील वाक्प्रचाराचे अर्थ सांगून वाक्यात उपयोग करा.

डोळे विस्फारून बघणे - ______

SOLUTION

डोळे विस्फारून बघणे -

अर्थ - डोळे मोठे करून आश्चर्याने बघणे.

वाक्य - भर उन्हात पावसाची सर आली, तेव्हा रमेश त्या दृश्याकडे डोळे विस्फारून बघू लागला.

लळा लागणे - ______

SOLUTION

लळा लावणे -

अर्थ - प्रेम वाटणे, माया लावणे.

वाक्य - सखू मावशीने त्या अनाथ मुलाला भारी लळा लावला.

तुटून पडणे - ______

SOLUTION

तुटून पडणे -

अर्थ - त्वेषाने हल्ला करणे.

वाक्य - त्या अनोळखी कुत्र्यावर गल्लीतील कुत्री तुटून पडली.

तावडीत सापडणे - ______

SOLUTION

तावडीत सापडणे -

अर्थ - कचाट्यात पडणे.

वाक्य - दूध चोरून पिणारा बोका एकदा आईच्या तावडीत सापडला.

स्वमत.

सोनाली व दीपाली यांच्यातील जिव्हाळा व्यक्त करणारा प्रसंग तुमच्या शब्दांत लिहा.

SOLUTION

एकदा दीपाली सोनालीबरोबर खेळत बसली होती. तेवढ्यात एक पेशन्ट तिथे आला. त्याला ते दृश्य पाहून धक्काच बसला. दीपाली चुकून सिंहिणीकडे गेली असावी, या कल्पनेने तो धावला आणि त्याने दीपालीला चटकन उचलून घेतले. एक परका माणूस प्रिय व्यक्तीला उचलून घेतो याचा सोनालीला संताप आला. ती त्याच्यावर फिसकारली आणि चवताळून त्याच्यावर लावली. तिचा तो अवतार पाहून त्याने दीपालीला तशीच टाकली. तेवढ्यात अण्णा बाहेर आले. त्यांना घडलेली हकिकत समजली. तो प्रसंग प्रत्यक्ष पाहण्यासाठी अण्णांनी त्या गृहस्थाला दीपालीला उचलायला सांगितले. त्या गृहस्थाने दीपालीला हात लावला, मात्र सोनाली चवताळून त्याच्या अंगावर धावली. लेखकांचे घर हे आता तिला स्वतःचे घर वाटत होते. घरातली माणसे ही आता तिची माणसे झाली होती. परक्या माणसांनी घरातल्या माणसांना हातसुद्धा लावणे तिला मंजूर नव्हते. सोनालीच्या मनातली प्रेमाची ही उत्कट भावना या प्रसंगातून व्यक्त होते.

‘पशूंना कोणी फसवलं, तर त्यांना राग येतो’, यासंबंधी तुम्ही अनुभवलेली एखादी घटना तुमच्या शब्दांत सांगा.

SOLUTION

आम्ही एकदा पारंब्यांना लोंबकळत खेळत होतो. निरंजनने बिस्किटे आणली होती. ती आम्ही वरच्या वर एकमेकांकडे फेकत आणि झेलत होतो. झोके घेता घेता झेल घेणे खूप कौशल्याचे होते. आम्ही बिस्किटे खात होतो. एखादे खाली पडत होते. आमच्या सोबत कुत्रा ते पडलेले बिस्कीट खाई. ते पाहून निरंजनला लहर आली. तो खाली उतरला. त्याने एक बिस्कीट दूर फेकले. दूरवर जाऊन त्या कुत्र्याने ते खाल्ले. नंतर नंतर निरंजन बिस्किटे फेकण्याची बतावणी करू लागला. बिचारा कुत्रा धावत जाई पण त्याला काही मिळत नसे. तो रागाने गुरगुर करीत होता. निरंजनने पातळसा दगड घेऊन बिस्कीट म्हणून फेकला. कुत्रा मोठ्या आशेने तिकडे धावला. पण बिस्कीट नाही, हे कळताच तो चवताळला. संतापाने निरंजनकडे धावला. निरंजन घाबरून पारंबीवर चढला. सरसर वर चढू लागला. चवताळलेला कुत्रा तिथे आलाच. त्याने झेप घेतली आणि निरंजनला पकडले. पण निरंजनची पॅन्ट फक्त त्याच्या तोंडात आली. पॅन्ट टर्र्र करून फाटली. आम्ही सगळे स्तब्ध होऊन बघतच राहिलो.

खालील वाक्य वाचा आणि त्यातील सामासिक शब्द ओळखा.

ती दोघे बहीणभाऊ आहेत - ______

SOLUTION

ती दोघे बहीणभाऊ आहेत - बहीणभाऊ

खरेखोटे समजल्याशिवाय अभिप्राय देऊ नये - ______

SOLUTION

खरेखोटे समजल्याशिवाय अभिप्राय देऊ नये - खरेखोटे

कष्टाची मीठभाकर आयत्या पक्वानापेक्षा गोड लागते - ______

SOLUTION

कष्टाची मीठभाकर आयत्या पक्वानापेक्षा गोड लागते - मीठभाकर

खालील सामासिक शब्दाचा विग्रह करा.

आईवडील - ______

SOLUTION

आईवडील - आई आणि वडील.

नाकडोळे - ______

SOLUTION

नाकडोळे - नाक आणि डोळे

सुंठसाखर - ______

SOLUTION

सुंठसाखर - सुंठ आणि साखर

कृष्णार्जुन - ______

SOLUTION

कृष्णार्जुन - कृष्ण आणि अर्जुन

विटीदांडू - ______

SOLUTION

विटीदांडू - विटी आणि दांडू

खालील वाक्य वाचा आणि त्यातील सामासिक शब्द ओळखा.

बरेवाईट प्रसंग सगळ्यांच्याच जीवनात येतात - ______

SOLUTION

बरेवाईट प्रसंग सगळ्यांच्याच जीवनात येतात - बरेवाईट

कुठलीही गोष्ट स्वीकारण्यापूर्वी सत्यासत्याचा विचार करावा - ______

SOLUTION

कुठलीही गोष्ट स्वीकारण्यापूर्वी सत्यासत्याचा विचार करावा - सत्यासत्य

सभेला चारपाच माणसेच उपस्थित होती - ______

SOLUTION

सभेला चारपाच माणसेच उपस्थित होती - चारपाच

खालील वाक्य वाचा व त्यातील सामासिक शब्द ओळखा.

कोपऱ्यावरच्या मंडईत भाजीपाला चांगला मिळतो - ______

SOLUTION

कोपऱ्यावरच्या मंडईत भाजीपाला चांगला मिळतो - भाजीपाला

गरिबास कपडालत्ता द्यावा, अन्नपाणी द्यावे -

SOLUTION

गरिबास कपडालत्ता द्यावा, अन्नपाणी द्यावे - कपडालत्ता, अन्नपाणी

तक्ता पूर्ण करा.

सामासिक शब्द	विग्रह	समासाचे नाव
पालापाचोळा	______	______
केरकचरा	______	______
तीनचार	______	______
खरेखोटे	______	______
कुलूपकिल्ली	______	______
स्त्रीपुरुष	______	______

SOLUTION

सामासिक शब्द	विग्रह	समासाचे नाव
पालापाचोळा	पाला, पाचोळा वैगेरे	समाहार द्वंद्‌व
केरकचरा	केर, कचरा वैगेरे	समाहार द्वंद्‌व
तीनचार	तीन किंवा चार	वैकल्पिक द्वंद्‌व
खरेखोटे	खरे किंवा खोटे	वैकल्पिक द्वंद्‌व
कुलूपकिल्ली	कुलूप किंवा किल्ली	इतरेतर द्वंद्‌व
स्त्रीपुरुष	स्त्री किंवा पुरुष	इतरेतर द्वंद्‌व